-সমাজশাস্ত্র-
–সামাজিক অসমতা আৰু বর্জন–
ভাৰতীয় সমাজত দৈনন্দিন জীৱনত ঘটি থকা সামাজিক অসমতা আৰু পৃথকীকৰণ প্রক্রিয়া এৰাবনোৱাৰা ঘটনা । সমাজৰ প্রতিজন লোকেই সামাজিক অসমতা, সামাজিক পৃথকীকৰণ প্রক্রিয়াৰ সৈতে অভ্যস্ত । সামাজিক অসমতা, বর্জন, জাতি, অন্যান্য পিছপৰা শ্রেণী, অস্পৃশ্যতা, অনুসুচীত জাতি, অনুসুচীত জনজাতি আদি ব্যবস্থাই সমাজখনক স্তৰীকৃত কৰিছে । এই পাঠটি এইবিলাক বিষয়ক লৈ জড়িত ।
বস্তুনিষ্ঠ প্রশ্নোত্তৰ- ১ নম্বৰৰ বাবে
১) ‘অস্পৃশ্যতা অপৰাধ অধিনিয়ম’ কিমান চনত গৃহীত হৈছিল ?
উঃ ১৯৫৫ চনত ।
২) ‘প্রথম পিছপৰা শ্রেণী আয়োগ’ কাৰ নেতৃত্বত গঠন হৈছিল ?
উঃ কাকা কালেলকাৰৰ নেতৃত্বত ।
৩) পিছপৰা শ্রেণী মানে কি ?
উঃ অনুসুচীত জাতি আৰু জনজাতিসকলৰ বাহিৰেও আৰু কিছুমান সম্প্রদায় আছে , যিবোৰ সম্প্রদায়ে কিছুমান সামাজিক সমস্যাত ভূগি আছে আৰু তেওঁলোক আর্থিক, শৈক্ষিক, সামাজিক, সাংস্কৃতিক আদি বিভিন্ন দিশত পিছপৰা তেনে সম্প্রদায়বোৰ ভাৰতীয় সংবিধানে পিছপৰা শ্রেণী বুলি অভিহিত কৰিছে ।
৪) প্রথম বিশ্বনাৰী সন্মিলন ক’ত অনুষ্ঠিত হৈছিল ?
উঃ ১৯৭৫ চনত মেক্সিকোত ।
৫) অস্পৃশ্য বুলি কোৱা জাতিসমুহক কি কি নাম দিয়া হৈছিল ?
উঃ হৰিজন, দলিত আদি নাম ।
৬) বন্ধ স্তৰীকৰণ ব্যবস্থাৰ এটা উদাহৰণ দিয়া ।
উঃ জাতি ব্যবস্থা ।
৭) মুক্ত স্তৰীকৰণ ব্যবস্থাৰ এটা উদাহৰণ দিয়া ।
উঃ শ্রেণী ব্যবস্থা ।
৮ ) কিমান চনত ‘ৰাষ্ট্রীয় সংখ্যালঘু আয়োগ অধিনিয়ম’ গঠন কৰা হয় ?
উঃ ১৯৯২ চনত ।
৯) ‘দলিত’ শব্দটোৰ আক্ষৰিক অর্থ কি?
উত্তৰঃ শব্দগত ভাবে দলিত শব্দই নিপীড়িতক বুজায় আৰু বশীভুত মানুহক নির্দেশিত কৰে । সাধাৰণতে অস্পৃশ্য সম্প্রদায়ক বুজাবলৈ এই শব্দ ব্যৱহাৰ কৰা হয় ।
১০) হৰিজন শব্দটো কোনে ব্যৱহাৰ কৰিছিল? ইয়াৰ অর্থ কি ?
উঃ হৰিজন শব্দ প্রথম মহাত্মা গান্ধীয়ে ব্যৱহাৰ কৰিছিল । ইয়াৰ অর্থ হৈছে ভগৱা্নৰ মানুহ ।
১১) ব্রাহ্ম সমাজ কোনে কেতিয়া প্রতিষ্ঠা কৰিছিল ?
উত্তৰঃ ১৮২৮চনত ৰাজা ৰামমোহন ৰায়ে ।
১২) ‘আদিবাসী’ শব্দটোৰ অর্থ কি ?
উত্তৰঃ আদিবাসী শব্দটোৰ অর্থ হৈছে আদিম বাসিন্দা । ঔপনিবেশিক চৰকাৰ, বহিৰাগতৰ অবাধ প্রবেশৰ বিৰুদ্ধে চলোৱা সংগ্রামৰ ফলত ১৯৩০ চনত এই শব্দটোৰ সৃষ্টি হৈছিল ।
১৩) দলিত শব্দটো প্রথম আম্বেদকাৰে ব্যবহাৰ কৰিছিল- সত্য নে অসত্য ?
উত্তৰঃ অসত্য ।
১৪) কোনে প্রথম মুছলমানসকলৰ মাজত সংস্কাৰ আন্দোলন আৰম্ভ কৰিছিল ?
উত্তৰঃ চাৰ আহমেদ খানে ।
১৫) আর্য সমাজৰ প্রতিষ্ঠাতা কোন ?
উত্তৰঃ স্বামী দয়ানন্দ সৰস্বতী ।
১৬) বঞ্চিত গোটবোৰ কি কি ?
উত্তৰঃ অনুসুচীত জাতি, অনুসুচিত জনজাতি, অন্যান্য পিছপৰা শ্রেণী ।
১৭) টোটেম কি ?
উত্তৰঃ জনজাতীয় সমাজত গছ-লতা, শিল বা জীৱ জন্তু আদি ভৌতিক বস্তুৰ ওপৰত বিশ্বাস ৰাখি সেই ৰহস্যময় শক্তিক পুজা কৰাক টোটেমবাদ বোলে ।
১৮) কিহৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি এজন ব্যক্তিৰ জাতি নির্ণয় হয় ?
উত্তৰঃ জন্মৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি ।
১৯) ভাৰতীয় সংবিধানৰ খচৰা সমিতিৰ সভাপতি কোন আছিল ?
উত্তৰঃ ড বি. আৰ. আম্বেদকাৰ ।
২০) ভাৰতত হোৱা দুটা জাতিভিত্তিক আন্দোলনৰ নাম লিখা ।
উত্তৰঃ অসমৰ ভাষা আন্দোলন আৰু পাঞ্জাবীসকলৰ খালীস্তানৰ আন্দোলন ।
২১) ভাৰতত হোৱা এটা পাৰিপাশ্বিক আন্দোলনৰ নাম লিখা ।
উত্তৰঃ চিপকো আন্দোলন ।
২২) জনসংখ্যা বৃদ্ধিৰ দুটা কুফল উল্লেখ কৰা ।
উত্তৰঃ জনসংখ্যা বৃদ্ধিৰ দুটা কুফল হৈছে –
ক) মূল্ধন সঞ্চয় নহয় ।
খ) জীৱন ধাৰণৰ মানদণ্ড অৱনমিত ।
২৩) সামাজিক প্রতিবন্ধী বুলিলে কি বুজা ?
উত্তৰঃ সমাজত উচ্চ জাতি বা নিম্ন জাতিৰ মাজত বহুতো বাধ-নিষেধ থকা দেখা যায় । সামাজিক আন্তঃক্রিয়াৰ মাজত এই বাধাবোৰৰ বাবে নিম্নজাতৰ লোকে বহুতো কামকাজত পিছপৰি থাকে। যেনে- নিম্ন জাতিৰ মানুহে ধর্মপুথি পঢ়িব নোৱাৰে, উচ্চ জাতিৰ লগত মিলা মিছা কৰাত বাধা আদি । এইবিলাকক সামাজিক প্রতিবন্ধী বুলি কোৱা হয় ।
২৪) সমাজত পিছপৰা শ্রেণি কিহৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি নির্ধাৰণ কৰা হয় ?
উত্তৰঃ অর্থনৈতিক দিশৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি ।
২৫) মহিলাৰ বিৰুদ্ধে সংঘটিত কেইটামান অপৰাধ উল্লেখ কৰা ।
উত্তৰঃ যৌতুক প্রথা, বাল্য বিবাহ, সতীদাহ প্রথা, বিধবা বিবাহ নিষিদ্ধ, পর্দা প্রথা আদি ।
২৬) সংস্কাৰ আন্দোলন মানে কি বুজা ?
উত্তৰঃ সমাজৰ পৰা কু-সংস্কাৰ, কু-প্রথা, অন্ধবিশ্বাস আতঁৰাই নিম্নশ্রেণী, নিম্নজাতিৰ মানুহৰ উন্নতি সাধন কৰিবলৈ সমাজৰ নাৰী জাতিক শিক্ষা-দীক্ষা আৰু দমন নীতিৰ পৰা মুক্ত কৰিবলৈ সমাজত যিসমুহ আন্দোলন হয় সেইবিলাকক সংস্কাৰ আন্দোলন বুলি কোৱা হয় ।
২৭) অনিতা ঘাই কোন ?
উত্তৰঃ অনিতা ঘাই হৈছে শাৰিৰীকভাবে অক্ষম লোকসকলৰ সামাজিক স্থানৰ বাবে মাত মাতি অহা এগৰাকী সমাজ সংস্কাৰক ।
২৮) কু-সংস্কাৰ কি ?
উত্তৰঃ সমাজৰ কিছুমান শ্রেণীৰ লোকে অন্য কিছুমান শ্রেণীৰ লোকৰ ওপৰত পূর্বতে ভাবি লৈ কৰা কিছুমান ধাৰণা, যি ধাৰণাই সমাজৰ বিভিন্ন সময়ত যোগাত্মক বা ঋণাত্মক দুয়োধৰণেৰে প্রভাব পেলায় । কোনো প্রমাণ নোপোৱাকৈ বা এটা বিষয়ক ভালকৈ নজনাকৈয়ে সেই বিষয়টোৰ ওপৰত আগেয়ে কোনো মতত উপনীত হোৱা ধাৰণা ।
২৯) অস্পৃশ্যতা মানি কি ?
উত্তৰঃ অস্পৃশ্যতা মানে হৈছে পবিত্রতা আৰু অপবিত্রতাৰ ওপৰত গঢ়ি উঠা ভাৰতীয় সমাজৰ এক সামাজিক নিয়ম প্রণালী । ইয়াৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি ভাৰতীয় সমাজৰ কিছুমান জাতিক নিম্ন স্থানত, কিছুমানক উচ্চ স্থানত ৰখা হৈছে ।